Ücretsiz izin açmazı

Covid-19 pandemisi dolayısıyla alınan tedbirler kapsamında işten çıkarma yasağı getirildi. İşveren işten çıkarma yasağı boyunca işçisini ücretsiz izne ayırabiliyor. Ücretsiz izne ayrılan işçi, normal ücreti ne olursa olsun işsizlik fonundan günlük 39 lira destek alıyor. Ağustos ayındaki nakdi ücret desteği ödemelerine göre 672 bin kişi ücretsiz izinde gösterildi. Bunların önemli bir kısmı nisan ayından beri ücretsiz izinde bulunuyor.

Ahmet Kıvanç

Covid-19 pandemisinden etkilenen iş yerlerinde çalışanları ve işvereni korumak amacıyla kısa çalışma ödeneğinden yararlanma koşulları yumuşatıldı. Ağustos sonu itibarıyla 3 milyon 968 bin kişi kısa çalışma ödeneğinden yararlandı. Bu kişilere 19 milyar lira ödenek verildi. Sayıları azalmakla birlikte ağustos ayında 1 milyon 212 bin kişi kısa çalışma kapsamında yer aldı. Kısa çalışma ödeneği, 12 aylık brüt ücret ortalamasının yüzde 60’ı oranında ödeniyor. Ancak aylık ödenek tutarı asgari ücretin yüzde 150’sini aşamıyor. Bu da 4 bin 380 lira anlamına geliyor. Net ücreti 5 bin lira ve altındakiler asgari geçim indirimi dahil net ücretin yaklaşık 75-80’ini kısa çalışma ödeneği olarak alabiliyorlar. Kısa çalışma ödeneğinde mağduriyet, net ücreti yüksek olanlarda daha da artıyor.

ÜCRETSİZ İZİN SANCISI
Pandemi tedbirleri kapsamında 17 Nisan 2020 tarihinden itibaren işten çıkarma yasağı uygulanmaya başladı. İşten çıkarma yasağı süresince işveren işçileri ücretsiz izne ayırabiliyor. Uygulama üç ay ile başladı ancak 31 Ekim’e kadar uzatıldı. Gelecek yıl haziran ayı sonuna kadar uzatılabilecek.

Ücretsiz izne çıkartılan çalışanlara işsizlik fonundan günlük 39.24 TL nakdi ücret desteği veriliyor. Bu tutardan damga vergisi kesildikten sonra günlük net 38.93 TL ödeniyor. Ayda 30 gün ücretsiz izinli gösterilen kişi aylık 1.168 TL alıyor.

Bu tutar brüt asgari ücretin yüzde 40’ına, net asgari ücretin de yüzde 50’sine karşılık geliyor. Çalışırken alınan ücret tutarı ne olursa olsun, herkes aynı ücret desteğinden yararlanıyor.

AĞUSTOSTA 672 BİN KİŞİ ÜCRETSİZ İZİNLİ GÖSTERİLDİ
Ağustos sonu itibarıyla nisan ayından bu yana 1 milyon 976 bin 532 kişi nakdi ücret desteğinden yararlandı. Toplam 4 milyar 399 milyon lira ödeme yapıldı.

Bu kişilerin bir kısmı ilerleyen aylarda normal çalışmaya başladı. Ancak, hala yüz binlerce kişi ücretsiz izinli gösterilmeye devam ediyor.

Ağustos ayında ödenen nakdi ücret desteği 787.4 milyon lira oldu. Bu tutar, 672 bin kişiye 30 gün üzerinden yapılan ödemeye karşılık geliyor. Bazı iş yerlerinde 30 günden daha az süreli ücretsiz izin uygulaması olduğu için, ağustos ayında en az 672 bin kişinin ücretsiz izne devam ettiğini söylemek mümkün.

Bu kişilerin büyük çoğunluğu dört aydır ayda sadece 1.168 TL nakdi ücret desteği ile geçinmeye çalışıyor. Asgari ücretle çalışan da 5-10 bin lira ücretle çalışan da sadece bu parayı alabiliyor.

ÖNLERİNİ GÖREMİYORLAR
Bazı iş yerlerinde ücretsiz izin uygulamasına, faaliyete hala başlanamadığı için devam ediliyor. Bazı iş yerlerinde ise işçilerin bir kısmı çalışmaya başlatılırken, bir kısmı ücretsiz izinde gösteriliyor.

Pandemi döneminde çalışanlardan en fazla şikayet ücretsiz izin konusunda geliyor. Beş aydır ücretsiz izinde olduğu halde daha ne kadar bu şekilde çalışacaklarını bilemiyorlar.

NORMALDE İŞÇİ AÇISINDAN HAKLI FESİH SEBEBİ
İş Kanunu’na göre, işverenin iş sözleşmesinde esaslı bir değişiklik yapabilmesi için işçinin yazılı onayını alması gerekiyor. Ücretsiz izin, “esaslı değişiklik” olarak kabul ediliyor. İşverenin ücretsiz izin teklifi işçi tarafından 6 gün içinde yazılı olarak kabul edilmez ise reddedilmiş sayılır.

Yargıtay kararlarına göre, işveren bu şekilde yazılı onay almadan işçiyi ücretsiz izne çıkartır ise iş akdini haksız fesih yapmış kabul ediliyor ve ihbar ve kıdem tazminatı ödenmesi isteniyor. İşçi ücretsiz izni gerekçe gösterip kendisi iş akdini feshederse kıdem tazminatını talep ederek ayrılabilir.

Ancak, pandemi dolayısıyla kanuna eklenen geçici madde uyarınca, işten çıkarma yasağı süresince işverenin işçiyi ücretsiz izne çıkarması, işçi tarafından haklı fesih sebebi yapılamıyor.

İŞ BULSA GİDEMİYOR, BAŞKA BİR İŞTE ÇALIŞAMIYOR
Ücretsiz izne çıkartılan işçiler, başka bir iş bulsalar bile ayrılamıyorlar. Birincisi, iş yerinde uzun süredir çalışıyorlarsa iş akdini kendileri feshettiklerinde kıdem tazminatları yanıyor. Kıdem tazminatı hakkını kaybetmemek için de işten ayrılamıyorlar. İkinci neden ise haklı bir sebep olmadan iş akdini feshedenlerin işsizlik ödeneği haklarını kaybetmeleri. İşsizlik ödeneği alabilmek için işçinin kendi iradesi ve kusuru dışında işsiz kalması gerekiyor.
Mevzuata göre, bir kişi aynı anda birden fazla işverene bağlı olarak çalışabilir. Ancak bunun için sözleşmede hüküm olması, işverenlerin rıza göstermesi gerekiyor.

İstisnai haller dışında iş sözleşmelerinde böyle bir hüküm olmuyor. Bu nedenle ücretsiz izindeki işçi başka bir işte çalışırsa işveren tazminatsız olarak işten çıkartabilir. Bu durumda da yine hem kıdem tazminatından, hem de işsizlik ödeneğinden mahrum kalma riski bulunuyor.

ÇÖZÜM İŞÇİNİN FESİH HAKKININ İADE EDİLMESİ
Ücretsiz izindeki işçilerin mağduriyetinin giderilebilmesi için yeni bir iş bulan kişilerin önünün açılması gerekiyor. Bunun için de 4857 Sayılı İş Kanunu’na eklenen geçici 10. maddenin ikinci fıkrasındaki, “Bu madde kapsamında ücretsiz izne ayrılmak, işçiye haklı nedene dayanarak sözleşmeyi fesih hakkı vermez” cümlesinin kanundan çıkartılması gerekiyor.

Ücretsiz izindeki işçinin geçici olarak başka bir işte çalışması halinde işverenin haklı fesih yapamayacağına dair düzenleme yapılması da çalışanları bir nebze rahatlatacaktır.

Kaynak: HaberTürk

 
Yayımlanma Tarihi: 21 Eylül 2020 Pazartesi