15 yıl şartı zorunlu!

15 yıl 3.600 günle kıdem tazminatı alınması aslında emeklilik için gerekli yaş dışındaki diğer şartların tamamlanması sonucu kıdem tazminatı alınmasıdır. Kişinin emeklilik için gerekli şartları da ilk kez sigortalı olduğu tarihe göre belirlendiği için kişiler bu şekilde kıdem tazminatını ne zaman alabileceklerini ilk kez sigortalı oldukları tarihe göre kontrol etmeliler. Herkes için 15 yıl 3.600 gün şartı geçerli olmayabilir. Kamuoyunda 15 yıl, 3600 günle emeklilik olarak bilinen emeklilik şekli için gerekli yaş dışındaki sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı şartlarını sağladıktan sonra istifa ederek kıdem tazminatı alınması konusunda dikkat edilmesi gereken bazı noktalar var.

Yargıtay, daha önce vermiş olduğu kararlarında 15 yıl, 3.600 günle kıdem tazminatı alan kişilerin yeniden çalışmaya başlamaları konusunda şartları belirledi. İlk kez sigortalı olunan tarihe göre değişen emeklilik koşullarından prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresini dolduran kişiler bu durumlarını tespit eden yazıyı bağlı oldukları SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) il veya ilçe müdürlüklerinden alıp işverene verdikleri takdirde işveren bu kişilere kıdem tazminatı ödemek zorunda. SGK gerekli kontrolleri yaparak kişinin emeklilik için gerekli yaş dışındaki diğer şartları tamamlamış olması halinde çalışana "kıdem tazminatı alabilir" yazısı vermektedir.

SGK İKİ KEZ YAZI VERİYOR
İşverenin bu yazıyı kabul etmemesi veya kıdem tazminatı ödememesi mümkün değil. İşverenin tazminat ödemeye yanaşmaması halinde işçi mahkemeye başvurarak kıdem tazminatını bu yolla talep edebilir.

15 yıl 3.600 günle kıdem tazminatı aldıktan sonra yeniden çalışmaya başlayan bir işçi, yeni başladığı işyerinde en az 1 yıl çalıştıktan sonra yeniden aynı gerekçe ile kıdem tazminatı talep edebilir. Yine SGK'dan yazı alınıp son işyerindeki süreye ilişkin kıdem tazminatı istenmesi mümkün. Ancak SGK bu yazıyı en fazla iki kez vermektedir. Yani, bir işçi 15 yıl 3.600 günle en fazla 2 kez kıdem tazminatı alabilir.

Emeklilik için yaş dışındaki sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı şartlarını sağlayan kişiler yeniden çalışmaya başlarlarsa ellerinde çok önemli bir koz oluyor. Bu durumdaki bir kişi işyerinde 1 yıl çalıştıktan sonra SGK'dan yazı alarak istifa edip kıdem tazminatını alabilir. Bu hakkı kullanırken dikkatli olmakta fayda var. SGK bu durumdaki kişilere üçüncü kez yazı vermeyeceği için bu hakkın iki defadan fazla kullanılması için farklı işlemlerin yapılması gerekir.

15 YIL 3600 GÜN ÇALIŞMA ŞARTI
15 yıl 3.600 günle kıdem tazminatı alınması aslında emeklilik için gerekli yaş dışındaki diğer şartların tamamlanması sonucu kıdem tazminatı alınmasıdır. Kişinin emeklilik için gerekli şartları da ilk kez sigortalı olduğu tarihe göre belirlendiği için kişiler bu şekilde kıdem tazminatını ne zaman alabileceklerini ilk kez sigortalı oldukları tarihe göre kontrol etmeliler. Herkes için 15 yıl 3.600 gün şartı geçerli olmayabilir.

AYRILMADAN İŞ GÖRÜŞMESİ YAPMAK SORUN
Yargıtay'ın verdiği kararda, işçinin yeni işinde daha iyi çalışma koşulları ve ücrete sahip olmasının bile hakkın kötüye kullanımı olmadığını ifade ediyor. Diğer yandan, aksi yönde çıkacak bir yerel mahkeme kararı sonrası konunun Yargıtay'a taşınması halinde işçilerin elinde güçlü bir karar bulunuyor olacaktır.

Bu açıdan karar işçileri önemli ölçüde rahatlatmış durumdadır. Ancak işçilerin henüz işyerinden ayrılmadan yeni iş için iş görüşmesi yapması ve yeni işverenle sözleşme imzalaması "dürüstlük ilkesine aykırılık" olarak değerlendirilebiliyor.

YENİDEN ÇALIŞMAYA BAŞLAYABİLİRSİNİZ
15 yıl, 3.600 günle işçiye ödenen kıdem tazminatının genel gerekçesi emeklilik için gerekli yaş dışındaki şartları sağlaması sonrası yaş şartını çalışmadan bekleyecek olmasıdır. Bu hak kapsamında kıdem tazminatı alanların yeniden çalışıp çalışamayacağı konusu farklı değerlendirmelere konu olabiliyordu. Bu durumdaki işçiler kısa bir süre sonra yeniden çalışmaya başladıklarında tazminatı ödeyen işveren "hakkın kötüye kullanıldığı" iddiası ile dava açıp tazminat istiyordu. Diğer yandan Anayasa'da açıkça yer alan çalışma hürriyeti kapsamında bu kişilerin tazminat aldıktan sonra yeniden çalışmasının "hakkın kötüye kullanılması" olup olmadığı konusunda farklı kararlar da söz konusuydu.

YARGITAY SON NOKTAYI KOYDU
15 yıl 3.600 günle kıdem tazminatı alan bir işçinin bu hakkını kötüye kullandığı iddiası ile açılan davada Yargıtay açıkça, bu durumdaki işçilerin yeniden çalışmaya başlamasının "hakkın kötüye kullanılması" olmadığı yönünde karar verdi. Bu karar sonrası 15 yıl 3.600 günle kıdem tazminatı alan kişilerin yeniden çalışmaya başlamalarının önünde bir engel kalmamış oldu. Daha önce bazı durumlarda mahkemeler işçinin çok kısa bir süre sonra yeniden çalışmaya başlaması halinde bu durumun "hakkın kötüye kullanılması" olarak değerlendirilebileceği yönünde kararlar verebiliyorlardı. Ancak kararda açıkça bu ifadenin yer alması tazminat alan kişilerin yeniden çalışabileceklerini ortaya koymuş oldu.
Genel olarak hukukta bir hakkın kötüye kullanıldığının ispat edilmesi çok zordur. İşçinin bu hakkını kötüye kullanmış olması yeniden çalışmasına hiçbir şekilde engel değildir. Yalnızca işverene mahkemenin hükmettiği tazminatı ödemekle sorumlu olabilir.

İSTİFA EDENLER BELLİ ŞARTLARDA ALIR
■ Kendi ayrılan tazminat alır mı?
Bir çalışanın kıdem tazminatı alabilmesi için kendi isteği dışında işten ayrılması gerekiyor. Ama bazı istisnaları da var. Erkek işçi askerlik, kadın evliliği nedeniyle (1 yıl içinde) işten ayrılırsa kıdemini alabilir.
■ Emeklilik primini tamamlayan yaşı beklemek için ayrılırsa...
Emekli olmak için işten çıkanlar kıdem tazminatı alır. Örneğin; 8 Eylül 1999'dan önce işe girip 15 yıl ve 3600 gün şartını yerine getirenler SGK'dan onay yazısı aldıktan sonra işten ayrılınca kıdem tazminatına hak kazanır.
■ İstifa eden tazminat alabilir mi?
İşverenin iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırı davranması ya da eksik ücret ödemesi nedenleriyle istifa eden işçiye de tazminat ödenir. Fazla mesai nedeniyle ayrılan işçi de kıdeme hak kazanır.

YEMEK VE YOL HESABA DAHİL EDİLİYOR
● Deneme süresi kıdeme dahil edilir mi?
Evet. İşçilerin işyerinde ilk kez çalışmaya başladıkları andan itibaren 1 yıllık kıdem süresi işlemeye başlar. Deneme süresi de olsa, sigortasız da çalışsa tazminat hesabına dahil edilir.
● Nasıl hesaplanır?
Kıdem tazminatı, her 1 yıl için 30 günlük brüt ücret kadardır. Brüt ücret hesaplanırken yemek yardımı, yol parası, kira yardımı, devamlı verilen ikramiyeler, primler, gıda yardımı, Ramazan ayındaki gıda paketleri, sağlık sigortası gibi ödemeler kıdem tazminatı hesabında dikkate alınır.
● Kıdemin limiti var mı?
Evet bir tavan var. Bu rakam, 2017 için 4426 lira. İşçinin brüt ücreti 10.000 lira da olsa 1 yıl için en yüksek tazminat 4426 lirayı aşamaz.

YASAL VARİSLER DE ALABİLİR
● Tazminat talebi için zaman aşımı süresi kaç yıldır?
10 yıl. İşçi işten çıkarıldığı tarihten itibaren 10 yıl içerisinde kıdem tazminatını işverenden isteyebilir, vermezse dava açabilir.
● Tazminattan kesinti yapılır mı?
Kıdem tazminatı Gelir Vergisi'ne tabi değil. Sadece binde 7.59 oranında Damga Vergisi kesilir.
● Haciz konulabilir mi?
Evet. İşçinin borçları için kıdem tazminatının tamamına haciz konulabilir.
● Ölen bir işçinin mirasçılarına kıdem tazminatı ödenir mi?
Evet. Kıdem tazminatının hak sahiplerine bölüştürülmesi mirastan aldıkları paya göre yapılır.

Kaynak: Takvim
 
Yayımlanma Tarihi: 27 Temmuz 2020 Pazartesi